Την Τετάρτη 19/10/2022 στο αμφιθέατρο Δήμου Καισαριανής “Βρυούλων και Κλαζομενών ” του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Καισαριανής, πραγματοποιήθηκε ημερίδα του συλλόγου μας, που αφορά τις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής με τίτλο “Μαθαίνουμε για την ΑΝΟΡΕΞΙΑ, ΒΟΥΛΙΜΙΑ – ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ”.
Το πρόγραμμα της ημερίδας μπορείτε να το δείτε κάνοντας κλίκ στο παρακάτω αρχείο:
Την παρουσίαση της ημερίδας μπορείτε να τη δείτε κάνοντας κλίκ στο παρακάτω αρχείο:
Παρακολουθήστε την ημερίδα μας εδώ:
Ακολουθούν εισηγήσεις ομιλητών
Εισήγηση της κ. Έφη Γλύνη Πρόεδρος ΔΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΩ
Εκ μέρους του Δ.Σ. του ΕΠΙΣΤΡΕΦΩ οφείλουμε να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας στο Δήμο Καισαριανής για την συνδιοργάνωση της σημερινής Ενημερωτικής Εκδήλωσης προκειμένου να κάνουμε ένα πρώτο βήμα στον τομέα της Πρόληψης των Διαταραχών Πρόληψης Τροφής, που είναι οι ψυχογενείς Ανορεξία, Βουλιμία και Επεισοδιακή Υπερφαγία. Ελπίζουμε και άλλοι φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα. Με ιδιαίτερη χαρά καλωσορίζουμε τους εκπροσώπους της Αυτοδιοίκησης, της σχολικής κοινότητας, των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, στην συνδρομή των οποίων προσδοκούμε, αλλά ιδιαίτερα ευχαριστούμε όλους εσάς που ανταποκριθήκατε στο κάλεσμα μας.
Το ΕΠΙΣΤΡΕΦΩ είναι ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο που ιδρύθηκε το 2015 με την πρωτοβουλία του Αιγινητείου. Στη σύντομη λειτουργία του επικεντρώθηκε αφενός στην ψυχοεκπαιδευτική στήριξη των γονέων και φίλων των πασχόντων από ΔΠΤ και αφετέρου προώθησε την ενημέρωση στην κοινωνία για τις ΔΠΤ με Ημερίδες και συνεντεύξεις. Διεκδίκησε λύσεις για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πάσχοντες με παραστάσεις στην Πολιτική ηγεσία των αρμόδιων Υπουργείων, με ενημέρωση των κομμάτων της Βουλής. Επεδίωξε τη συνεργασία με σχετικούς συλλογικούς φορείς στο τομέα της Πρόληψης και της Θεραπείας.
Από τη βιωματική μας εμπειρία και την εκπαίδευση μας ως συνδράμοντες τους πάσχοντες, έχουμε καταλάβει ότι οι ΔΠΤ είναι πολυπαραγοντικές ψυχικές ασθένειες, με ψυχολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις και έχουν άμεση σχέση με τις συντελούμενες κοινωνικό – οικονομικές αλλαγές. (όπως αποδείχτηκε στα χρόνια των μνημονίων και της πανδημίας.)
Στο σύλλογο έρχονται πολλά μηνύματα από τους γονείς, που δείχνουν ότι η Διαταραχή δίνει τα πρώτα της δείγματα από νωρίς και κορυφώνεται στην εφηβεία και λίγο μετά. Η συμπεριφορά των παιδιών συνήθως χαρακτηρίζεται από συναισθήματα και εκδηλώσεις ευμετάβλητα όπως :
θλίψη, επιθετικότητα, ενοχοποίηση, απολυτότητα, τελειοθηρία στις σχολικές υποχρεώσεις, που μπορεί να φθάνει στην πλήρη αδιαφορία, επιμονή και εμμονή σε αθλητική και καλλιτεχνική δραστηριότητα, εμμονικές συμπεριφορές στην διατροφή από την ελάχιστη κατανάλωση ως την βουλιμική υπερφαγία, έντονη μετάθεση ευθυνών με αντίστοιχα <<κατηγορώ>> στους γονείς, κατανάλωση καθαρτικών ή πρόκληση εμετών που γίνονται κρυφά από την οικογένεια με έντονα ενοχικά συναισθήματα.
Δυστυχώς στην πλειοψηφία οι οικογένειες, αργούν να αντιληφθούν τη διαταραχή και την έκτασή της με αποτέλεσμα να εδραιώνεται και να δυσκολεύονται στην διαχείρισή της. Η ίδια η οικογένεια διακατέχεται από συναισθήματα θλίψης, θυμού, απόγνωσης, ενοχής, ανησυχίας και απόρριψης.
Το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον δεν έχει τη δυνατότητα και τη γνώση να αντιμετωπίσει, να προλάβει και να διαχειριστεί μια τόσο σοβαρή διαταραχή και το σύστημα υγείας έχει πολλές αδυναμίες και υπολειτουργία έτσι ώστε να παρέχει έγκαιρα βοήθεια και στήριξη στη θεραπευτική αντιμετώπιση των πασχόντων. Παρέχει όμως βοήθεια όμως το εξειδικευμένο σύστημα υγείας.
Στη χώρα μας, δυστυχώς δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για τον προσδιορισμό του μεγέθους των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ). Γνωρίζουμε όμως ότι το ποσοστό των πασχόντων στη πανδημία ξεπέρασε το ποσοστό των εξαρτημένων από ουσίες.* Σε πρόσφατη διεθνή μελέτη με αφορμή την εκτίμηση των επιπτώσεων από τον covid καταγράφηκε ότι το ποσοστό το 2018 ήταν 7.8% στο γενικό πληθυσμό, ενώ περιλαμβανομένων και των μη τυπικών μορφών το ποσοστό μπορεί να φθάνει το 18%. Διεθνώς εκτιμάται ότι περίπου το 0,5 – 1% του συνόλου των εφήβων και ενήλικων γυναικών εμφανίζουν τα κριτήρια διάγνωσης της ψυχογενούς ανορεξίας, ενώ περίπου 1-2% είναι το αντίστοιχο ποσοστό για την ψυχογενή βουλιμία. Ωστόσο, σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, περίπου το 10% των έφηβων και νέων γυναικών έχει εμφανίσει συμπτώματα ΔΠΤ.
Σε ότι αφορά τις επιπτώσεις της πανδημίας στις ΔΠΤ με βάση μελέτες που έγιναν για την ψυχική υγεία από τη Ευρωπαϊκή Εταιρεία για την ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων, γενικότερα καταγράφηκε σημαντική αύξηση σε τέσσερεις κατηγορίες ψυχικών παθήσεων: 1) περιστατικά αυτοκτονικών ιδεασμών – κατάθλιψη 2) απόπειρες αυτοκτονίας 3) αγχώδεις διαταραχές 4) Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής. Στη χώρα μας εκτιμάται από πανεπιστημιακούς μια αύξηση πασχόντων από το 2019 στο 2020 κατά 15%, ο υποτροπιασμός στους εφήβους ήταν πάνω από 50% ενώ καταγράφηκε και σημαντική επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Όπως ήδη προαναφέραμε παρ΄ όλες τις φιλότιμες προσπάθειες των θεραπευτών στους δημόσιους φορείς νοσοκομειακής και έξω-νοσοκομειακής θεραπείας, μεγάλος αριθμός πασχόντων δεν καλύπτεται και αναγκάζεται να καταφεύγει σε ιδιώτες ψυχοθεραπευτές. Οι περισσότερες από τις υπάρχουσες δημόσιες δομές μετά από ένα διάστημα ψυχοθεραπευτικής υποστήριξης και συμβουλευτικής προς τους πάσχοντες και τις οικογένειες τους, δεν μπορούν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους με αποτέλεσμα τη προσφυγή των πασχόντων σε ιδιώτες. Πολλοί από αυτούς παρουσιάζουν υποτροπιασμό.
Η κατάσταση στην ένδο-νοσοκομειακή θεραπεία είναι απελπιστική. Στις παιδοψυχιατρικές δομές υπάρχουν μόλις 8-10 κρεβάτια στην Αττική. Στη Θεσσαλονίκη οι υπάρχουσες παιδοψυχιατρικές κλίνες δεν διαθέτουν ειδικό τμήμα για τις ΔΠΤ. Ανάλογη είναι η κατάσταση και στην ενδονοσοκομειακή θεραπεία των ενηλίκων, αφού στην Αττική μέχρι πρότινος υπήρχαν μόλις 6 κρεβάτια. Το τελευταίο τρίμηνο κάτω από τις συνεχείς και επίμονες παρεμβάσεις του ΕΠΙΣΤΡΕΦΩ άνοιξαν άλλα 6 κρεβάτια στο Σισμανόγλειο αλλά με νοσηλευτικό προσωπικό αποτελούμενο κυρίως από συμβασιούχους ή από ορισμένου χρόνου αποσπάσεις.
Δεδομένης της απουσίας εξειδικευμένων δομών στην επαρχία αρκετοί πάσχοντες παρακολουθούνται στα εξωτερικά ιατρεία και είναι αναγκασμένοι να πηγαινοέρχονται στην Αθήνα αντιμετωπίζοντας επιπρόσθετες δυσκολίες. Επίσης τα βαριά περιστατικά ενδο-νοσοκομειακής θεραπείας διακομίζονται στην Αθήνα. Μπροστά σε αυτή τη κατάσταση ο σύλλογος οργάνωσε το Μάρτιο 2020 , μια πετυχημένη ημερίδα με μεγάλη συμμετοχή 120 ειδικών, εκπροσώπων φορέων και κοινού, που με βάση τις προτάσεις των ειδικών, διαμορφώθηκε ένα διεκδικητικό πλαίσιο προτάσεων που συμπυκνώνονται :
Από το Υπουργείο Υγείας προσλήψεων ειδικευμένου προσωπικού και στήριξης της υλικοτεχνικής υποδομής των υπαρχουσών δομών (Αιγινήτειο, Αττικό, Σισμανόγλειο, 18 ΑΝΩ και των δύο Παιδοψυχιατρικών κλινικών ), την προώθηση της πρωτοβάθμιας εξωνοσοκομειακής αντιμετώπισης των ΔΠΤ, την δημιουργία δομών θεραπείας σε όλη την χώρα (τουλάχιστον μία ανά υγειονομική περιφέρεια) και σε θεσμικό επίπεδο την αναγνώριση των ΔΠΤ στο Νόμο 4675/2020 που αφορά στην «Πρόληψη, Προστασία και Προαγωγή της Υγείας – Ανάπτυξη των Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας και την κατάρτιση ενός Εθνικού Σχεδίου για τις ΔΠΤ. Αλλά για να γίνουν όλα αυτά απαιτείται αύξηση της χρηματοδότησης στους τομείς της έρευνας, πρόληψης και θεραπείας των ΔΠΤ.
Από το Υπουργείο Παιδείας την χρηματοδότηση ενημερωτικών και επιμορφωτικών προγραμμάτων στον τομέα της πρόληψης, την προώθηση ενημερωτικών σεμιναρίων σε εκπαιδευτικούς και γονείς , στην χρηματοδότηση των ΑΕΙ για την εκπαίδευση εξειδικευμένου προσωπικού και την δημιουργία δωρεάν μεταπτυχιακών σπουδών για τις ΔΠΤ
Αποτελέσματα της δικής μας πίεσης στο Υπουργείο με την επίμονη προβολή των αιτημάτων μας και την παρέμβαση της επιστημονικής κοινότητας, ήταν η έναρξη λειτουργίας της Μονάδας Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής του Σισμανογλείου και η έγκριση κοινοτικού κονδυλίου ύψους 500.000 Ευρώ για τη λειτουργία δύο Κέντρων Ημέρας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ποσό ανεπαρκές για πρόβλεψη λειτουργίας έξι χρόνων. (Στις τεκμηριωμένες προτάσεις μας για το περιεχόμενο και τις προδιαγραφές λειτουργίας τους δεν έχουμε καμία απάντηση από το Υπουργείο και παρά τις ενστάσεις μας είναι πιθανόν να λειτουργήσουν σαν ΜΚΟ.)
Τελειώνοντας θα θέλαμε να καταλάβετε ότι τα παιδιά μας δεν γίνονται Ανορεκτικά, Βουλιμικά, Υπερφαγικά γιατί θέλουν να πεθάνουν ή να υποφέρουν. Θέλουν να καταφέρουν να ζήσουν σε ένα εξαιρετικά δύσκολο και ανταγωνιστικό κόσμο και για αυτό είναι σημαντικό να τους δίνουμε στήριξη. Σημαντικός παράγοντας στη θεραπεία είναι η οικογένεια και το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον. Κατά συνέπεια οι δημόσιες δομές ενημέρωσης και στήριξης της οικογένειας ή των φροντιστών τους, που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη Πρόληψη και στην Θεραπεία, πρέπει να στηριχτούν και να γίνουν περισσότερες σε πανελλαδική κλίμακα.
Το μήνυμα που βιωματικά θέλουμε να στείλουμε από αυτό το βήμα είναι ότι αυτό που δίνει κουράγιο σε όλους μας, όταν γονατίζουμε σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας, όταν βλέπουμε τα παιδιά μας κλεισμένα στην θλίψη και την εξαθλίωση είναι ότι υπάρχει Ελπίδα, υπάρχει Θεραπεία που βασίζεται σε μια σχέση αγάπης, βαθιάς κατανόησης και σεβασμού στο πρόσωπο του άλλου.
Χαιρετισμός Θεοδώρας Δριμάλα, προέδρου του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Π.Ε. «ΡΟΖΑ ΙΜΒΡΙΩΤΗ»
Κυρίες και Κύριοι,
Ως Σύλλογος Εκπαιδευτικών Π.Ε. Βύρωνα – Καισαριανής – Παγκρατίου «ΡΟΖΑ ΙΜΒΡΙΩΤΗ» ευχαριστούμε τον Σύλλογο Γονέων και Φίλων Πασχόντων από Διαταραχή πρόσληψης τροφής «ΕΠΙΣΤΡΕΦΩ» για την πρόσκληση και χαιρετίζουμε την προσπάθειά του να ενημερώσει τον κόσμο και να παρέμβει προς τους υπεύθυνους, ώστε να παρθούν μέτρα για το ζήτημα αυτό.
Απ’ ότι φαίνεται η ανορεξία και η βουλιμία είναι αυξανόμενο φαινόμενο, ιδιαίτερα στους νέους, παλιότερα πιο πολύ στα κορίτσια αλλά τελευταία και στα αγόρια. Δεν μπορώ να μιλήσω για την ίδια την ασθένεια γιατί δεν είμαι ειδική. Πιστεύω ότι το φαινόμενο σίγουρα έχει και κοινωνικές ρίζες. Σε μια κοινωνία των πολέμων, της φτώχειας, της εκμετάλλευσης, της παγωνιάς, του σκοταδιού λόγων ενεργειακής κρίσης, με γονείς και νέους ανθρώπους που καλούνται να εργάζονται με ελαστικές μορφές εργασίας με αποτέλεσμα τα παιδιά να μένουν πολλές ώρες χωρίς τους γονείς τους, μια κοινωνία που προωθεί πρότυπα κυρίως για τη γυναίκα-μοντέλο αλλά και για τον άντρα, μια κοινωνία που τα παιδιά δε βρίσκουν διέξοδο σε δωρεάν και υψηλού επιπέδου πολιτιστικές, αθλητικές και άλλες δραστηριότητες, μια κοινωνία όπου τα παιδιά απομονώνονται μέσα στο σπίτι χωρίς πολλές φορές το συλλογικό, ομαδικό παιχνίδι, μια κοινωνία που τα πάντα είναι εμπόρευμα, σε μια τέτοια κοινωνία, την καπιταλιστική κοινωνία δηλαδή, είναι σίγουρο ότι ανθούν πολλές ασθένειες άρα και οι συγκεκριμένες.
Μας ανησυχεί επίσης το πόσο θα αυξηθούν αυτές και άλλες ασθένειες λόγω της πανδημίας και της εγκατάλειψης των απλών ανθρώπων από το κράτος, της εναπόθεσης όλων στην ατομική ευθύνη.
Το σχολείο και εμείς οι εκπαιδευτικοί θα μπορούσαμε κάτω από ορισμένες συνθήκες να βοηθήσουμε τα παιδιά που πάσχουν από ανορεξία και βουλιμία. Για να είμαστε ικανοί να κάνουμε κάτι τέτοιο πρέπει να είμαστε ενημερωμένοι για τις ασθένειες αυτές, για να εντοπίζουμε έγκαιρα τα πρώτα συμπτώματα και σε συνεργασία με τους γονείς να στέλνεται το παιδί στους ειδικούς επιστήμονες.
Η πραγματικότητα όμως είναι άλλη. Δεν έχουμε καμία επίσημη ενημέρωση και στήριξη και κυρίως μέριμνα, ώστε το σχολείο να βοηθήσει τέτοια παιδιά. Συγκεκριμένα χρειαζόμαστε ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς σε κάθε σχολείο, αυτή τη στιγμή αυτοί οι συνάδελφοι (ΕΕΠ) είναι συνήθως αναπληρωτές και πηγαίνουν σε 5 σχολεία, που σημαίνει ότι αντιστοιχεί ένα ψυχολόγος και ένα κοινωνικός λειτουργός σε 800-1000 παιδιά, κάτι που καθιστά αδύνατο να μπορούν να παρέμβουν ουσιαστικά, αφού, ώσπου να γνωρίσουν τα λίγα σε σχέση με το σύνολο παιδιά με τα οποία προλαβαίνουν να ασχοληθούν σε κάθε σχολείο τελειώνει η σύμβασή τους και την επόμενη χρονιά οι καινούριοι ξεκινούν πάλι από την αρχή ή έστω στηριγμένοι στις εκθέσεις των προηγούμενων, αλλά δεν υπάρχει συνέχεια στη σχέση με κάθε παιδί και οικογένεια.
Χρειάζεται επίσης να υπάρχει στα σχολεία ενημέρωση από ειδικούς διατροφολόγους και φυσικά στους δύσκολους καιρούς που ζούμε θα βοηθούσε να τρέφονται πλήρως τα παιδιά με ευθύνη του κράτους στο σχολείο με υγιεινή διατροφή και όχι αυτό που γίνεται σήμερα σε ελάχιστα σχολεία, όπου παρέχονται περιστασιακά γεύματα από διάφορους ιδιώτες και αρκετές φορές απέχουν από αυτό που ονομάζουμε σωστή ισορροπημένη διατροφή.
Και κυρίως αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα, το 2022, εμείς και τα παιδιά μας, είναι να μπορούμε να ζούμε από τους μισθούς μας, το κράτος να παρέχει δωρεάν υγεία και εκπαίδευση σε όλους, να έχουμε πρόσβαση στον αθλητισμό και τον πολιτισμό, στο δικαίωμα στις διακοπές. Δηλαδή να έχουμε μια ζωή, μόρφωση, δουλειά με βάση τις σύγχρονες ανάγκες και τα δικαιώματά μας, κάτι που η εποχή μας λόγω της επιστημονικής, τεχνολογικής και οικονομικής ανάπτυξης μπορεί να τα παρέχει κι εμείς πρέπει να τα διεκδικούμε.
Αν αυτά κατακτήσουμε, σίγουρα θα κάνουμε βήματα κυρίως στην πρόληψη, αλλά και όταν χρειάζεται στη θεραπεία διαφόρων ασθενειών, άρα και της βουλιμίας και της ανορεξίας.
Ο Σύλλογός μας «ΡΟΖΑ ΙΜΒΡΙΩΤΗ» και τα μέλη του προς την κατεύθυνση αυτή αγωνιζόμαστε γιατί έχουμε το νου μας στο παιδί και όσο έχουμε το νου μας στο παιδί υπάρχει ελπίδα!
Σας ευχαριστώ πολύ, είμαστε εδώ να ακούσουμε και να μάθουμε, ώστε να βοηθήσουμε στο μέτρο των δυνάμεών μας τους μαθητές μας, τα παιδιά μας.
Εισήγηση της κ. Ελευθερίας Βάρσου, Ομότιμη Καθηγήτρια Ψυχικής Υγείας
«Οι Διαταραχές στην Πρόσληψη Τροφής – ας φωτίσουμε τη σχέση του ψυχισμού με το σώμα και την τροφή»
Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής (ΔΠΤ) είναι σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές που χαρακτηρίζονται από σοβαρά διαταραγμένες συμπεριφορές φαγητού και με επιπτώσεις στο σωματικό βάρος . Επακόλουθο αυτών των συμπεριφορών είναι να διαταράσσεται σημαντικά η σωματική υγεία και γι΄ αυτό τον λόγο συνοδεύονται όχι μόνο από αυξημένη νοσηρότητα , αλλά και με αυξημένη θνητότητα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.
Ειδικά η Ψυχογενής Ανορεξία συνδέεται με τους υψηλότερους δείκτες θνησιμότητας μεταξύ όλων των ψυχικών διαταραχών. Το 50 % των θανάτων στους ασθενείς με Ψ.Α. προκαλούνται από τις ιατρικές επιπλοκές , που οφείλονται κατ ΄ εξοχήν στον χρόνιο υποσιτισμό, ο οποίος είναι αυτοεπιβαλόμενος . Το υπόλοιπο 50 % οφείλεται σε αυτοκτονικές συμπεριφορές δεδομένου ότι συχνά αυτοί οι ασθενείς εμφανίζουν υψηλό βαθμό συννοσηρότητας με άλλες ψυχικές διαταραχές του αγχώδους και καταθλιπτικού φάσματος ή με διαταραχές προσωπικότητας και παρορμητικότητα.
Οι βλάβες στη σωματική υγεία αφορούν σχεδόν όλα τα συστήματα του σώματος και η βαρύτητά τους εξαρτάται από τον βαθμό και τη διάρκεια του υποσιτισμού (επομένως της απώλειας του βάρους ). Επιπλέον αιτίες των σωματικών ιατρικών επιπλοκών στην Ψ.Α. είναι απότοκες των καθαρτικών συμπεριφορών, όπως οι αυτοπροκαλούμενοι έμετοι ή / και η κατάχρηση υπακτικών ή διουρητικών σκευασμάτων, οι οποίες είναι παρούσες στον καθαρτικό υπότυπο της Ψυχογενούς Ανορεξίας.
Οι άλλες κύριες διαταραχές στην πρόσληψη τροφής είναι η Ψυχογενής Βουλιμία και η Διαταραχή Επεισοδειακής Υπερφαγίας. Η Ψυχογενής Βουλιμία χαρακτηρίζεται από συχνά επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερβολικής και καταναγκαστικής πρόσληψης τροφής , που αμέσως μετά ακολουθείται από καθαρτική συμπεριφορά, συνήθως προκλητό έμετο, που στοχεύει στην αποτροπή του αποτελέσματος που θα είχε στην αύξηση του σωματικού βάρους η υπερβολική κατανάλωση τροφής. Σε πολλές περιπτώσεις σημειώνονται και άλλες παρορμητικές συμπεριφορές, όπως αυτοτραυματισμοί ή και απόπειρες αυτοκτονίας , ενώ πολύ συχνά σε ασθενείς με Ψ.Β. παρατηρείται συννοσηρότητα με συναισθηματικές διαταραχές καθώς και διαταραχές προσωπικότητας.
Οι ιατρικές – σωματικές επιπλοκές σε αυτή τη διαταραχή είναι οφειλόμενες στην καθαρτική συμπεριφορά και πολλές φορές είναι εξ΄ ίσου σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή.
Στη Διαταραχή της Επεισοδιακής Υπερφαγίας το χαρακτηριστικό είναι τα συχνά επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερκατανάλωσης τροφής, που όμως δε συνοδεύονται από συμπεριφορές κάθαρσης ( όπως συμβαίνει στην Ψ.Β. ). Το αποτέλεσμα εδώ είναι η αύξηση του σωματικού βάρους και ενδεχόμενα η παχυσαρκία. Πολύ συχνά τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή πάσχουν παράλληλα ή αναπτύσσουν συναισθηματικές διαταραχές, κυρίως σοβαρή κατάθλιψη , με σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνική και επαγγελματική προσαρμογή τους.
Γενικά οι Διαταραχές πρόσληψης τροφής , είναι ευρέως γνωστό , ότι αφορούν κατ΄ εξοχήν το θήλυ φύλο, ιδιαίτερα μάλιστα η Ψ.Α. και η Ψ.Β. , ενώ η Επεισοδιακή Υπερφαγία έχει λιγότερο ανόμοια κατανομή ανάμεσα στα δύο φύλα, είναι δηλαδή αρκετά συχνή και στο άρρεν. Μάλιστα είναι η συχνότερη από όλες με τη συχνότητά της να έχει υπολογισθεί να φθάνει στο 2,5 % – 4% του γενικού πληθυσμού, ενώ στα παχύσαρκα άτομα φτάνει στο 8%.
Όσον αφορά την Ψ.Β., ειδικά για τη συχνότητά της στο θήλυ φύλο έχει υπολογιστεί ότι το 1,5%- 4% των γυναικών παρουσιάζει κάποια στιγμή στη ζωή τους τη διαταραχή αυτή (life time prevalence). Ωστόσο μόνο το 1/3 από αυτές διαγιγνώσκονται από ιατρικές υπηρεσίες (γι΄ αυτό θεωρείται «κρυφή πάθηση» ), ενώ μόνο το 6% από τις πάσχουσες λαμβάνουν εξειδικευμένη ψυχολογική θεραπεία, ακόμα και σε κοινωνικο-οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες, από τις οποίες εξάλλου προέρχονται οι αναφερθείσες επιδημιολογικές μελέτες.
Για τη συχνότητα της Ψ.Α. έχει υπολογιστεί πως στις 1000 γυναίκες, περίπου 12-22 από αυτές θα νοσήσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους από Ψ.Α. Ο αντίστοιχος αριθμός στους άνδρες είναι 3-4 στους 1000. Η ετήσια συχνότητα, δηλαδή ο αριθμός των νέων περιστατικών ανά έτος, που υπολογίζεται σε 100.000 άτομα του γενικού πληθυσμού, είναι περίπου 8,5%. Ο δείκτης ωστόσο αυξάνεται δραματικά αν η μέτρηση περιοριστεί στα άτομα εφηβικής και πρώτης νεανικής ηλικίας (δηλαδή ηλικίας 14-20 ετών). Η ετήσια επίπτωση είναι περίπου 270 νέες περιπτώσεις Ψυχογενούς Ανορεξίας ανά 100.000 κορίτσια.
Μπορεί επομένως να ισχυριστεί κανείς ότι η Ψ.Α. δεν είναι ιδιαίτερα συχνή σε σχέση με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές που απαντώνται πολύ συχνότερα στον γενικό πληθυσμό. Ωστόσο παρουσιάζει κάποια πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά υγείας και τα οποία αναφέρουμε με έμφαση και είναι τα εξής :
- Αφορά κατ΄ εξοχήν νεαρά κορίτσια σχολικής ή σπουδαστικής ηλικίας, δηλαδή στην αυγή της ζωής τους.
- Χαρακτηρίζεται από σοβαρή νοσηρότητα, την οποία εν τούτοις συνήθως τα ίδια τα άτομα που νοσούν, δεν την αναγνωρίζουν και δεν επιθυμούν να την αντιμετωπίσουν ή ακόμα και αντιστέκονται στη θεραπεία.
- Αν αφεθεί χωρίς έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση η διαταραχή μεταπίπτει στη χρονιότητα. Καθώς μάλιστα χρονίζει ο υποσιτισμός αυξάνονται οι σοβαρές ιατρικές επιπλοκές και αυξάνει ο κίνδυνος μονιμοποίησης των βλαβών στη σωματική υγεία και ο κίνδυνος ζωής, γι΄ αυτό παρατηρείται η υψηλή θνητότητα.
- Λόγω της ιδιαιτερότητας και του πολυσύνθετου της ψυχοπαθολόγίας, η θεραπευτική αντιμετώπιση είναι στηριγμένη στην ψυχοθεραπευτική προσέγγιση και μάλιστα μακράς διάρκειας, με minimum το ένα έτος, αλλά τις περισσότερες φορές ακόμη μακρότερη. Μάλιστα έχει αποδειχτεί ότι η απλή ιατρική νοσηλεία, που αρκείται στη σταθεροποίηση της ιατρικής κατάστασης και δε συνοδεύεται από συστηματική και πολύπλευρη ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, έχει συνέπεια την υποτροπή και μάλιστα αμέσως μετά το εξιτήριο. Σε αυτές τις περιπτώσεις ακολουθούν επαναλαμβανόμενες νοσηλείες με τον κίνδυνο της μετάβασης σε χρονιότητα, οπότε και εξελίσσονται σε ακόμα ανθεκτικότερη και επιπλεγμένη κατάσταση. Όπως έχει προταθεί από τη διεθνή βιβλιογραφία – και εφαρμόζεται και στη χώρα μας τις δυο τελευταίες δεκαετίες – η ενδεδειγμένη θεραπευτική αντιμετώπιση παρέχεται σε ειδικές μονάδες.
- Οι ειδικές αυτές μονάδες οφείλουν να διαθέτουν διεπιστημονική θεραπευτική ομάδα από εξειδικευμένα εκπαιδευμένους ψυχοθεραπευτές που συνεργάζονται στενά με το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό για την αντιμετώπιση απαρτιωμένα παράλληλα των σωματικών επιπλοκών.
- Απαραίτητη είναι συγχρόνως η εμπλοκή της οικογένειας στη θεραπευτική αντιμετώπιση και αυτή γίνεται με παρεμβάσεις που ποικίλλουν : από την ψυχοεκπαίδευση των γονέων και άλλων μελών της οικογένειας – με στόχο τη λύση του φαύλου κύκλου ανατροφοδότησης της ψυχοπαθολογίας – μέχρι τις διάφορες μορφές θεραπείας οικογένειας, όπως η Συστημική θεραπεία ή μορφή τύπου Mandalay
- Παρά το ότι η θεραπεία της Ψ.Α. απαιτεί μακρό χρόνο και εξειδικευμένα εκπαιδευόμενους θεραπευτές, στη χώρα μας διατίθενται πολύ ολιγάριθμοι σε σχέση με των αριθμό των πασχόντων. Επιπλέον οι ειδικές μονάδες είναι ελάχιστες, συγκεντρωμένες μόνο στο λεκανοπέδιο Αττικής, με ίσως μια ακόμη στη Βόρεια Ελλάδα. Το αποτέλεσμα είναι να σημειώνονται μακρές λίστες αναμονής για την εισαγωγή σε αυτές και μεγάλους χρόνους καθυστέρησης , με σοβαρό αντίκτυπο στην υγεία και τη ζωή νεαρών ατόμων.
Εισήγηση της κ. Σύλβι Κουτσούκη, ψυχολόγος υγείας, M.Sc, υπεύθυνη του Τμήματος Οικογένειας της μονάδας Απεξάρτησης του 18 ΆΝΩ
Θα ήθελα να ευχαριστήσω το Σύλλογο «επιστρέφω» για την πρόσκληση στη σημερινή συνάντηση και να τους εκφράσω τα συγχαρητήρια μου για την πρωτοβουλία και τη διοργάνωση της. Καταφέρατε να ακουστεί αυτός ο πλούτος της θεραπευτικής εμπειρίας φέρνοντας κοντά κλινικούς και κοινό και να το πλαισιώσετε με την τέχνη και το βιωματικό λόγο.
Στο Τμήμα μας: υποδεχόμαστε τους σημαντικούς άλλους, τους ανθρώπους που νοιάζονται και ενδιαφέρονται για τον άνθρωπο με εξάρτηση, υποφέρουν για εκείνον μαζί του και που έχουν επηρεαστεί έμμεσα από το πρόβλημα του: γονείς, αδέλφια, συντρόφους, την ευρύτερη οικογένεια, φίλους των ενήλικων ατόμων (άνω των 22 ετών) με εξάρτηση από: ουσίες, τυχερά παιχνίδια, διαδίκτυο και διατροφικές διαταραχές. Έρχονται για να:
- ενημερωθούν, να καταλάβουν καλύτερα τι συμβαίνει,
- να συμβουλευτούν πως να διαχειρίζονται την κατάσταση,
- και να υποστηρίξουν την θεραπεία του όταν εκείνος-η έχει ζητήσει βοήθεια.
Θα ήθελα ως τελευταία ομιλήτρια αυτής της συνάντησης να επισημάνω ορισμένα κρίσιμα σημεία που χρειάζεται να πάρουμε μαζί μας φεύγοντας:
- Οι διατροφικές διαταραχές δεν έχουν γραμμική πορεία.
- Ο δρόμος για την θεραπεία τους είναι αγώνας αντοχής, όχι ταχύτητας, ακόμα και αν ο χρόνος μας πιέζει.
- Καταλάβαμε ότι δεν αφορούν το φαγητό. Αφορούν τη σχέση που έχουμε με το σώμα μας, και με τον εαυτό μας συνολικά.
Οι διατροφικές διαταραχές είναι συχνά για τους ανθρώπους που υποφέρουν μια προσπάθεια να επιλύσουν άλλα προβλήματα, ένας τρόπος να ανταπεξέλθουν στα δύσκολα συναισθήματα ή να τα ελέγξουν. Δεν το έχουν επιλέξει.
Ο κύριος Ξουραφάς, προηγουμένως σας μίλησε για τη θεραπευτική πρόταση του 18 ΆΝΩ. Προσπαθούμε να απαντήσουμε πως να τη διαχειριστεί και κυρίως να κατανοήσουμε πως οδηγήθηκε εκεί, τι προσπαθούσε να λύσει.
Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. Χρειάζεται να κάνει αλλαγές ο ίδιος και οι άνθρωποι του αντίστοιχα. Ενθαρρύνουμε λοιπόν την οικογένεια να αναζητήσουν επαγγελματική βοήθεια ώστε να διευκολύνουν αυτές τις μεταβάσεις.
Η οικογένεια όταν έρχεται σε μάς λέει «θέλω να σώσω το παιδί μου, τον δικό μου άνθρωπο». Δε ζητάνε κάτι για τους ίδιους. Δεν αισθάνονται ότι έχουν ανάγκη. Προτεραιότητα είναι τι να κάνουν. Και αυτό είναι η πρώτη συνειδητοποίηση που καλούνται να συμμεριστούν: ότι οι αλλαγές ξεκινούν από εμάς, από τη φροντίδα που δείχνουμε στις δικές μας δυσκολίες.
Είναι οι άνθρωποι που παρέχουν ένα υψηλό φορτίο φροντίδας καθημερινά και πολλά χρόνια, πριν φτάσουν σε εμάς. Είναι εκείνοι που ανησυχούν και φοβούνται την ίδια στιγμή που ο δικός τους αρνείται το πρόβλημα του.
Στο σπίτι υπάρχουν συγκρούσεις, θυμός («δε θέλεις να γίνεις καλά», «πάλι τα έφαγε όλα» ) και θλίψη, ντροπή και ενοχή. Και αυτή η στιγματοποίηση τους οδηγεί σε μεγαλύτερη απομόνωση. Νιώθουν ότι χάνουν το παιδί τους, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα έχουν κάνει όλα και δε ξέρουν τι άλλο να κάνουν.
Βιώνουν στρες και τραύμα. Θα μου επιτρέψετε να μοιραστώ μαζί σας μια μεταφορά που διευκολύνει την οικογένεια να κατανοήσει πόσο σημαντικό είναι στη βοήθεια που παρέχει να συμμεριστεί και τις δικές της ανάγκες: το παράδειγμα των οδηγιών του αεροσυνοδού.
Η εμπειρία μας και η ερευνητική βιβλιογραφία υποστηρίζει πως η αγάπη, το ενδιαφέρον, η ανησυχία της οικογένειας αποτελεί κεφάλαιο ελπίδας για τη θεραπεία. Έχει διαπιστωθεί ότι όταν η οικογένεια δέχεται συμβουλευτική τότε
- Και ο δικός τους άνθρωπος κινητοποιείται να ζητήσει βοήθεια. Οι δικοί του άνθρωποι τον συνδέουν με εμάς, τους φορείς θεραπείας, εκείνον που παλεύει μόνος του. Μια τους πλευρά φοβάται να εγκαταλείψει την ανορεξία , τη βουλιμία, ενώ η άλλη πλευρά τους θέλει βοήθεια. Είναι αυτό που λένε «θέλω να γίνω καλά, αλλά δε θέλω να πάρω βάρος». Η οικογένεια ευαισθητοποιείται να αναγνωρίζει και κατανοεί αυτήν την αμφιθυμία γίνεται σύμμαχος με την πλευρά που αναζητά βοήθεια π.χ. αν η πρώτη επαφή δεν ήταν καλή- ενθαρρύνουμε να συνεχίσει την αναζήτηση, εστιάζουμε στα προσωπικά οφέλη που έχει επισημάνει ο ίδιος ότι θα πάρει από τη θεραπεία π.χ. για να μπορεί να τρώει άνετα με τους φίλους έξω, για να μην ξοδεύει χρήματα σε delivery.
- Παραμένει στη θεραπεία με σταθερότητα. Το θεραπευτικό πλαίσιο βέβαια πρέπει να είναι σαφές πότε, πόσο και πως θα συνεργάζεται με την οικογένεια ειδικά για τους ενήλικες όπου απευθείας συνεργάζονται με το θεραπευτικό πρόγραμμα. Είναι η δική του/της θεραπεία.
- Οι υποτροπές του είναι λιγότερες: η οικογένεια με τη στάση της βοηθά να τις ξεπεράσει. Στην πορεία της θεραπείας, υπάρχουν καλές και κακές μέρες και οι θεραπευόμενοι επιστρέφουν στις προηγούμενες συμπεριφορές. Η οικογένεια με σταθερότητα και επιμονή αντέχει το πισωγύρισμα και υποστηρίζει πως «αυτό είναι μέσα στο πρόγραμμα να συμβεί».
- Είναι και οι ίδιοι που χρειάζονται ενίσχυση και υποστήριξη σε όλη αυτήν την πορεία. Μπορεί να επηρεάσει και τη δική τους υγεία. Δεν είναι μόνοι, ούτε οι μόνοι. Μπορεί να νιώθουν ενοχή για πολλούς λόγους: που το παιδί τους δεν είναι καλά και δεν καταφέρνουν να το κάνουν καλά, ότι δεν φροντίζουν την υπόλοιπη οικογένεια γιατί έχουν πέσει με τα μούτρα στο παιδί με το πρόβλημα, που δεν μπορούν να δουλέψουν, να κάνουν άλλα πράγματα γιατί είναι απορροφημένοι από το πρόβλημα, που νιώθουν αδύναμοι και αποτυχημένοι. Για αυτό είναι σημαντικό να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι υπάρχει ελπίδα και ότι η αλλαγή χρειάζεται χρόνο.
Για εμάς, ο θεραπευόμενος μας είναι ο άνθρωπος που έχουμε μπροστά μας, με τη δική του ιστορία και το δικό του αίτημα για βοήθεια. Αυτόν ακούμε και σε αυτόν απαντούμε εξατομικευμένα και με ατομικές συνεδρίες. Το βλέμμα μας είναι οπωσδήποτε στην οικογένεια, στο σύνολο της. Επικεντρωνόμαστε στο «εδώ και τώρα»: τι συμβαίνει τώρα σε αυτό το σπίτι, ποιες είναι οι δυσκολίες και ποιες είναι οι συνέπειες από το πρόβλημα.
Και οπωσδήποτε ποιες είναι οι δυνάμεις, τα εφόδια με τα οποία μπορούν να αντιμετωπίσουν την κρίση της εξάρτησης για να αποκτήσουν καλύτερη κατανόηση και επικοινωνία, να παραμείνουν συνδεδεμένοι με τρόπο που να διαφοροποιεί τον καθένα και να δυναμώνει τις σχέσεις.
Η ομπρέλα της βοήθειας είναι τεράστια: να καταφέρουν να γίνουν ένα καλό αυτί που αφουγκράζεται και κατανοεί, να συνοδεύουν στο σουπερμάρκετ, να ενθαρρύνουν τις συναναστροφές, να οργανώσουν τα γεύματα, να προσφέρουν συμπαράσταση όταν αντιμετωπίζει στρες, μέχρι και τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε (π.χ. «είσαι ανορεκτική»). Είναι σημαντικό να μπορέσουν να προσδιορίσουν πως μπορούν να υποστηρίξουν με όρια.
Στην παρέμβαση μας προσκαλούμε την οικογένεια να βοηθήσει μέσα από την κατανόηση, την επίγνωση και τη δράση.
- Ενημέρωση για τις διατροφικές διαταραχές τι εκφράζουν και πως θεραπεύονται. Ξεκαθαρίζουν οι μύθοι που έχει ο καθένας. Όσα περισσότερα γνωρίζουμε έγκυρα τόσο καλύτερα το αντιμετωπίζουμε. Και πάλι δεν τα γνωρίζουμε όλα και αυτές οι παραδοχές μας βοηθούν να διαμορφώνουμε ρεαλιστικές προσδοκίες αμοιβαία. Παρατηρούμε και διερευνούμε πως το βιώνει ο δικός μας γιατί ο καθένας το ζει με τον δικό του τρόπο. Παρατηρούν και μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τις συμπεριφορές π.χ. «που συνηθίζουν να ψωνίζουν φαγητό ή μαγειρεύουν για τους άλλους (αναλαμβάνουν φροντιστικό ρόλο σε μια προσπάθεια να αρνηθούν ή να ελέγξουν τη δική τους ανάγκη για θρέψη/φροντίδα), που κλείνονται στο μπάνιο. Αναγνωρίζουν ότι δε φταίνε οι ίδιοι ούτε και το παιδί τους. Μπορεί να μας τραβάει την προσοχή, όμως δεν το κάνει για αυτό. Η εκπαίδευση μας στο πρόβλημα μας βοηθά να διαφοροποιούμε το άτομο από τη διαταραχή: Έχει και πολλές άλλες πτυχές ως άτομο που όμως έχουν σκεπαστεί από την ένταση του προβλήματος. Ενθαρρύνουμε να δει και ο ίδιος τον εαυτό του σφαιρικά.
- Επίγνωση : καλούνται να διερευνήσουν την προσωπική τους στάση και σχέση με τη διατροφή, με το σώμα τους και πως αυτή εκφράζεται: πως μιλάμε εμείς για το σώμα μας; συνηθίζουμε να σχολιάζουμε την εμφάνιση και τον σωματότυπο των άλλων; Κάνουμε οι ίδιοι δίαιτες ή μιλάμε συχνά για τέτοια θέματα; Κάνουμε θετικά ή αρνητικά σχόλια ο ένας στον άλλο για το πως είναι η εμφάνιση μας/ η εικόνα μας; Και εμβαθύνουμε: να κατανοήσουν και τη δική τους πλευρά, τα δικά τους δύσκολα συναισθήματα και τις δικές τους σκέψεις να καλλιεργήσουν την αυτό- συμπόνοια: «δεν ήθελες να βρεθεί σε αυτήν την κατάσταση ούτε φταις για αυτό».
- Η δράση αφορά στη διαχείριση της κρίσης : Από τις εσωτερικές αλλαγές περνούμε στις εξωτερικές : πως μιλάω και πως συμπεριφέρομαι, και πως συνδεόμαστε, γιατί αυτή είναι και η βασική επιδίωξη: να είμαστε καλύτερα μεταξύ μας. .
- Μαθαίνουν πως να απαντούν στις αρνητικές συμπεριφορές της και πως να ενισχύουν θετικές συμπεριφορές.
Π.χ. ως ο ενήλικας το παιδί αφήνουμε να βιώσει τις αρνητικές συνέπειες της συμπεριφοράς του π.χ. να καθαρίσει μόνος του τη λεκάνη που έχει κάνει τον εμετό, να αναλάβει το πρόγραμμα της διατροφής του και εμείς δίπλα του υποστηρικτικά στην αρχή και βαθμιαία αποσυρόμαστε. Δεν ετοιμάζουμε τάπερ για τα γεύματα ούτε κάνουμε delivery στο σπίτι. Αποφεύγουμε να συζητάμε για το βάρος, την εμφάνιση, τις δίαιτες, να μη γίνεται το κύριο θέμα της σχέσης ώστε να μην μεταφέρεται το μήνυμα πως η προτεραιότητα είναι το αδυνάτισμα, αλλά είναι η υγιής και ισορροπημένη σχέση με το φαγητό και πέρα από αυτό. Αποφεύγουμε τις συμβουλές και την κριτική. Είναι ήδη πολύ επικριτικοί με τον εαυτό τους και αυτός είναι ίσως και ο λόγος που υποφέρουν.
Ενισχύουμε τις συναναστροφές του, κάνουμε μαζί και άλλα πράγματα που έχουν ενδιαφέρον και υγεία. Εκφράζουμε τη στοργή μας και λεκτικά και σωματικά.
- Πως να ενθαρρύνουν να αναλαμβάνει την ευθύνη και τη φροντίδα του εαυτού με πράξεις και αποφάσεις: για παράδειγμα: ενθαρρύνουμε να τηλεφωνήσει ο ίδιος, να αναλάβει τη φαρμακευτική του αγωγή, να είναι συνεπής και απέναντί μας, στα οικονομικά, στις υποχρεώσεις του. Η διαφοροποίηση δουλεύεται μέσα από τη συναισθηματική από- εμπλοκή των γονέων. Τα όρια οι γονείς τα βάζουν στον εαυτό τους, δεσμεύονται να κρατήσουν τις συνέπειες εμπράκτως .
- Ο καθένας ανεξάρτητα πως ήταν η σχέση να μπορέσει να καλλιεργήσει τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν καλύτερα και να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους.
- Πως να μιλήσεις στο παιδί σου για αυτό που του συμβαίνει, ρωτάμε πως αισθάνεται , τι μπορούμε να κάνουμε για κείνον. Έτσι δείχνουμε ενδιαφέρον και σεβασμό και δεν υπερ- αναλαμβάνουμε τη λύση στο πρόβλημα.
- και πως να του μιλήσεις για τη θεραπεία:, δεν αρκεί να επαναλαμβάνονται στερεότυπα. Με ενσυναίσθηση ότι η θεραπεία είναι απειλητική για τον άνθρωπό τους, να είναι προετοιμασμένοι για την άρνηση. Η αλλαγή είναι διεργασία: Να είναι βέβαιοι πως ο καρπός που φυτεύουν σήμερα, δε θα ανθήσει κιόλας σήμερα. Χρειάζεται υπομονή και χρόνο.
- Πως να απαντήσεις όταν σου λέει «είμαι χοντρή». Και αυθόρμητα απαντούμε «όχι, δεν είσαι» και άλλα καθησυχαστικά που δεν ξεφορτώνουν το συναισθηματικό φορτίο της δήλωσης του. Ενδεχομένως να μιλάει για το πως αισθάνεται, πως φοβάται, πως είναι θυμωμένη, νιώθει άχρηστη… Πως απαντάμε λοιπόν σε αυτό;
- η δράση αφορά τέλος το πως φροντίζουμε τον εαυτό μας: πρόκειται για ριζοσπαστική πράξη αγάπης που αυξάνει τη δυνατότητα μας να επιδράσουμε. Είναι το κλειδί για την επιβίωση, την προστασία μας και της επανεκκίνησης για μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Η υγεία μας και η ευεξία μας δεν είναι δεδομένη και ούτε εξαρτάται από τους άλλους. Είμαστε εμείς οι ίδιοι υπεύθυνοι. Χτίζουμε την ανθεκτικότητα μας. Η οικογένεια ενθαρρύνεται να παίρνουν χρόνο για τον εαυτό τους και με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Ευαισθητοποιούνται στις προσωπικές τους ανάγκες, να μοιράζονται με ανθρώπους που νιώθουν άνετα τους προβληματισμούς τους, να ζητούν βοήθεια, να αντιμετωπίζουν το στρες που έχουν για άλλα πράγματα στη ζωή τους και να μην τα αφήνουν αφρόντιστα.
Θα σας αποχαιρετίσω με την προσευχή της γαλήνης των Ανώνυμων:
«Ανώτερη δύναμή,
Δως μου τη γαλήνη να δέχομαι τα πράγματα που δε μπορώ να αλλάξω. Το κουράγιο να αλλάζω αυτά που μπορώ. Και τη σοφία να γνωρίζω τη διαφορά τους»
Εισήγηση της κ. Β. Σαλαβού, Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Η Μονάδα Διαταραχών Σίτισης και Πρόσληψης Τροφής λειτουργεί στην Παιδοψυχιατρική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» από τον Ιανουάριο του 2021.
Η Μονάδα ξεκίνησε τη λειτουργία της εκ των εν όντων, από μια ομάδα επαγγελματιών με αγάπη για το αντικείμενο, που στην ουσία μοιράζουν το χρόνο τους ανάμεσα σε πολλές Μονάδες της Κλινικής. Η τεχνογνωσία για τις διαταραχές σίτισης και διατροφής συγκεντρώθηκε στα πλαίσια της λειτουργίας της Διασυνδετικής με τις Παιδιατρικές Κλινικές του Νοσοκομείου και της Μονάδας Νοσηλείας της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής.
Να τονίσω ότι δεν έγινε καμμία πρόσληψη επαγγελματιών ψυχικής υγείας μέχρι τώρα για τη στελέχωση της Μονάδας. Σε αυτή τη φάση λειτουργούμε part-time, δυο μέρες την εβδομάδα. Επικεφαλής της Μονάδας είναι η Παιδοψυχίατρος Μαρία Μπελιβανάκη.
Η Μονάδα στελεχώνεται και από μια ακόμη παιδοψυχίατρο, εξωτερική συνεργάτη πλέον της Κλινικής, τη Στέλλα Χαριτάκη. Επιπλέον, η Μονάδα διαθέτει μία λογοπεδικό, τη Μαρίνα Αραμπατζή, εξειδικευμένη σε διαταραχές σίτισης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας και μια εργοθεραπεύτρια, τη Ζήνα Αλμπάνη, εξειδικευμένη σε νήπια και παιδιά. Φυσικά είμαι μέλος κι εγώ, ως ψυχολόγος και θεραπεύτρια ζεύγους και οικογένειας.
Μέσα σε ενάμισυ χρόνο από την έναρξη λειτουργίας της Μονάδας έχουμε ανταποκριθεί διαγνωστικά και θεραπευτικά σε 93 παραπομπές.
Δεχόμαστε παραπομπές εκτός τομεοποίησης. Στην ουσία μπορούμε να ανταποκριθούμε σε παραπομπές από όλη την Αττική και από όλη την Ελλάδα. Σε όποιες περιπτώσεις χρειάζεται, για οικογένειες με μόνιμο τόπο κατοικίας εκτός Αττικής, παρέχουμε υπηρεσίες και διαδικτυακά.
Η Μονάδα παρέχει υπηρεσίες εκτίμησης και θεραπευτικές παρεμβάσεις σε παιδιά και οικογένειες σε όλο το ηλικιακό φάσμα της ανάπτυξης, από τη γέννηση έως και την ενηλικίωση.
Σε εμάς φτάνουν βρέφη και νήπια με διαταραχές σίτισης, χωρίς οργανική παθολογία. Στη διαγνωστική φάση ξεκαθαρίζεται αν υπάρχει συν-νοσηρότητα με διαταραχές αυτιστικού φάσματος. Στα βρέφη και νήπια, η πρώιμη παρέμβαση γίνεται στη δυάδα μητέρα-βρέφος, με προσπάθεια για παρουσία και συμμετοχή του πατέρα. Συχνά, διαπιστώνεται ιστορικό ψυχικής διαταραχής στη μητέρα (για παράδειγμα, μια σοβαρή επιλόχειος κατάθλιψη), κάποια σημαντική απώλεια με ανεπίλυτο πένθος ακόμα και τραυματικά γεγονότα στην ευρύτερη οικογένεια που επηρεάζουν δραματικά την ψυχική κατάσταση των προσώπων φροντίδας μετά τη γέννηση του παιδιού. Κάποιες φορές ανιχνεύονται στοιχεία διαταραχής διατροφής στο πρόσωπο φροντίδας, διαγνωσμένα ή αδιάγνωστα στο παρελθόν.
Επιπλέον, βλέπουμε διαγνωστικά παιδιά Δημοτικού, στη λανθάνουσα, είτε με διαταραχή αποφυγής φαγητού σε συναισθηματική βάση (FAED) είτε με πρώιμη έναρξη ψυχογενούς ανορεξίας. Η πρώιμη έναρξη ψυχογενούς ανορεξίας είναι φαινόμενο που έχει αρχίσει να εμφανίζεται και να μελετάται την τελευταία δεκαετία και μπορεί η έναρξη να εντοπίζεται ακόμη και σε κορίτσια 9 ετών.
Δεχόμαστε παραπομπές για εφήβους με ψυχογενή ανορεξία και με ψυχογενή βουλιμία, όταν αυτή η κλινική εικόνα είναι προεξάρχουσα. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις διαπιστώνουμε συν-νοσηρότητα με συναισθηματικές διαταραχές, αγχώδεις διαταραχές και οριακά στοιχεία.
Η ομάδα μας προσφέρει διαγνωστική εκτίμηση και θεραπευτικές παρεμβάσεις ανάλογα με τις ανάγκες των οικογενειών. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν παιδοψυχιατρική παρακολούθηση, οικογενειακή θεραπεία, πρώιμες παρεμβάσεις στη δυάδα μητέρας-νηπίου, θεραπευτική υποστήριξη γονιών με ψυχική διαταραχή.
Έχουμε στόχο την οργάνωση πολυ-οικογενειακής (αυτό είναι ταυτόχρονα στόχος και άπιαστο όνειρο, καθώς η πολύ-οικογενειακή είναι μια παρέμβαση που απαιτεί μεγάλη δαπάνη χρόνου και προσωπικού, που αυτή τη στιγμή δεν διαθέτουμε).
Πάντοτε συνεργαζόμαστε με τις οικογένειες, ιδιαίτερα και στη Μονάδα Νοσηλείας, με συνεργατικότητα και διαλογικότητα. Ως οικογενειακή θεραπεύτρια, λέω πάντοτε στην έναρξη της οικογενειακής θεραπείας: «Εμείς είμαστε ειδικοί στις διαταραχές διατροφής, εσείς είστε ειδικοί στην οικογένεια σας. Ελάτε να ενώσουμε δυνάμεις για να αντιμετωπίσουμε αυτό το δυνατό εχθρό».
Επίσης, αισθάνομαι την ανάγκη να σημειώσω πως οι έφηβες με ανορεξία με έχουν εξελίξει. Παραδοσιακά, προσπαθούσαμε να τις προστατεύσουμε από το στίγμα της ψυχικής διαταραχής, ιδιαίτερα στην τελική φάση της νοσηλείας που ετοιμάζονται για την επανένταξη στην κοινότητα. Παραδοσιακά τους λέγαμε ότι δεν είναι ανάγκη να μοιραστούν στο Σχολείο ότι νοσηλεύτηκαν σε Παιδοψυχιατρική Κλινική, προκειμένου να αποφύγουν το στίγμα. Προτείναμε να λένε στους συμμαθητές τους ότι χρειάστηκε να μείνουν για κάποιο χρονικό διάστημα απλά «στο Παίδων». Εκείνες, με γενναιότητα αντιτίθενται σε αυτή την τάση μας για προστασία. Μας απαντούν ότι θέλουν να μοιραστούν ότι πέρασαν τον εφιάλτη της Ψυχογενούς Ανορεξίας και ότι υπάρχει ένα μέρος που μπόρεσε να τις στηρίξει, έτσι ώστε αν υπάρχουν κι άλλες έφηβες που υποφέρουν σιωπηλά και δεν πιστεύουν ότι μπορούν να έχουν βοήθεια, να γεμίσουν ελπίδα ότι υπάρχει βοήθεια για εκείνες εκεί έξω.
Τοποθέτηση της Ένωσης Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων Καισαριανής
(στη στρογγυλή τράπεζα)
Ως εκπρόσωπος της Ένωσης Γονέων και Κηδεμόνων, οφείλω να πω ότι και οι τοποθετήσεις αλλά και όλα τα δεδομένα τα οποία ακούστηκαν, σχετικά με τη διάσταση αυτού του ζητήματος, πραγματικά ήταν εντυπωσιακά.
Μας βοήθησε πολύ καλύτερα να καταλάβουμε την ουσία και το βάθος αυτής της πάθησης. Μάλιστα, και σε αυτή τη περίπτωση απαντάται ακόμα πιο εύκολα το ερώτημα αν η λύση στο ζήτημα αυτό πρέπει να αποτελεί ατομική ή κοινωνική ευθύνη!
Κατέστη σαφές απ’ όλες τις τοποθετήσεις των γιατρών και όχι μόνο, ότι κύριο πυλώνα, πέραν από την επάρκεια των μονάδων θεραπείας, αποτελεί ο τομέας της πρόληψης και της ενημέρωσης και το πόσο μπορεί να συμβάλλει η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας.
Η ημερίδα σήμερα γίνεται σε μία πόλη που έχει δύο ιδιαιτερότητες – καινοτομίες:
- Δεν έχει ούτε μισή δομή Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
- Έχει το μοναδικό σε ολόκληρη την Ελλάδα Κέντρο Υγείας του Παιδιού, το οποίο είναι υποστελεχωμένο και όλο και υποστελεχώνεται.
Στην πόλη μας υπάρχει ιστορικότητα διεκδίκησης όσον αφορά την αναγκαιότητα για την ύπαρξη δομής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
Όλο το προηγούμενο διάστημα η Ένωση Γονέων και Κηδεμόνων μαζί με τους φορείς της πόλης είχαμε αναπτύξει μία πολύμορφη δράση για τη αναγκαιότητα δημιουργίας Κέντρου Υγείας και την πλήρη στελέχωση του Κέντρου Υγείας του Παιδιού. Να μπορεί να γνωρίζει ο ειδικός με το ονοματεπώνυμο το παιδί και τον γονέα και μέσα από μία σταθερότητα, να επιτυγχάνεται η ολιστική αναπτυξιακή παρατήρηση του παιδιού. Επίσης ζητάμε να υπάρχει άμεση σύνδεση με τη σχολιατρική υπηρεσία, της οποίας την δημιουργία επίσης αιτούμαστε.
Να υπάρχουν μόνιμοι σταθεροί ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί στα σχολεία, όπου τώρα παρατηρείται το φαινόμενο, όπου υπάρχουν, να μοιράζονται σε τρία και τέσσερα σχολεία χωρίς να προλάβουν καν να γνωριστούν εκατέρωθεν παιδιά και ειδικοί!
Σήμερα από αυτό εδώ το βήμα κάνουμε μία πρόταση, όπου μένει να τη συζητήσετε στο διοικητικό σας συμβούλιο, όπως και εμείς στο δικό μας, ώστε να υπάρξει μία κοινή συνάντηση των Διοικητικών μας Συμβουλίων με το κέντρο υγείας του παιδιού.
Έχοντας και ως πυλώνα την πλήρη στελέχωσή του, να συζητήσουμε ένα σχεδιασμό, να υπάρξουν σκέψεις και προτάσεις και να προκύψει εισδοχή στα σχολεία και τους συλλόγους γονέων, προς ενημέρωση σχετικά με αυτό το ζήτημα.
Γιατί οι γονείς, ο κάθε άνθρωπος, σε κάθε «Τι μπορώ να κάνω», πρέπει πάντα να έχει έναν ειδικό δίπλα του για να του δίνει τις σωστές απαντήσεις!
Τόλος Δημήτρης
Αντιπρόεδρος της Ένωσης Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων
Συμπεράσματα από την Εκδήλωση
Με ιδιαίτερη ικανοποίηση διαπιστώνουμε ότι ολοκληρώθηκαν με την συμβολή όλων σας οι εργασίες της Ενημερωτικής Εκδήλωσης.
Οι Εισηγήσεις των ειδικών επιστημόνων αλλά και οι Παρεμβάσεις όλων των φορέων, νομίζουμε ότι μας έκαναν σοφότερους, σε σχέση με την φύση και τον χαρακτήρα των ΔΠΤ, αλλά και τον τρόπο αντιμετώπισης τους σε τοπικό επίπεδο.
Θα επιχειρήσουμε να συνοψίσουμε ορισμένα γενικά συμπεράσματα και δεδομένου ότι η επιτυχία της εκδήλωσης θα κριθεί από τι θα γίνει στο τομέα της Πρόληψης και της Συμβουλευτικής σε επίπεδο Δήμου θα καταθέσουμε κάποιες σκέψεις για να αυτή τη προσπάθεια.
Α. Οι ΔΠΤ είναι πολυπαραγοντικές ψυχικές ασθένειες αποτελούν πλέον και στη χώρα μας ένα κοινωνικό φαινόμενο που έχει πάρει διαστάσεις μεγαλύτερες από τα ναρκωτικά. Τα τελευταία χρόνια επεκτείνονται και στα δύο φύλλα και με τάσεις επέκτασης σε σημαντικά μικρότερες αλλά και μεγαλύτερες ηλικίες. Για αυτό απαιτείται η συστηματική έρευνα και η καταγραφή του φαινομένου με τη διαμόρφωση κατάλληλου ερωτηματολογίου από τους ειδικούς των ΑΕΙ και των δημόσιων φορέων ψυχικής υγείας των ΔΠΤ και την ανάλογη χρηματοδότηση
Η περίθαλψη τους απαιτεί πολλές επιστημονικές ειδικότητες (ψυχίατρο, ψυχολόγο, παιδίατρο, παθολόγο, διατροφολόγο, κοινωνικό λειτουργό κ.α.) που πρέπει να έχουν την ανάλογη εξειδίκευση και μπορεί να παρασχεθεί από εξειδικευμένες Δημόσιες Δομές Ψυχικής Υγείας.
Απαιτείται η ενίσχυση των υπαρχουσών Δομών και η δημιουργία νέων κυρίως στο τομέα της Α! Βάθμιας Φροντίδας. Δημιουργία αντίστοιχων πανελλαδικών δομών.
Επόμενα τα υπό δημιουργία δύο Κέντρα Ημέρας για Εφήβους και Νεαρούς ενήλικες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκης θα πρέπει να στηριχτούν χρηματοδοτικά με επαρκή κονδύλια και να λειτουργήσουν στην Αθήνα στα πλαίσια των υπαρχουσών Δημόσιων Δομών Ψυχικής Υγείας που έχουν τη σχετική εξειδίκευση και στη Θεσσαλονίκη στα πλαίσια των παιδοψυχιατρικών και ψυχιατρικών δομών του ΕΣΥ.
Β. Οι ΔΠΤ έχουν εξελιχθεί σε ένα σοβαρό ιατρικό και κοινωνικό πρόβλημα αφού η βιομηχανία της ομορφιάς, της, δίαιτας, της γυμναστικής προβάλλουν για καθαρά εμπορικούς λόγους “ το ισχνό γυναικείο πρότυπο” και το «χτίσιμο του καλογυμνασμένου σώματος» από τα ΜΜΕ και «κοινωνικά δίκτυα». Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ψυχικές ασθένειες, και τις εξαρτήσεις, οι ΔΠΤ αποσιωπούνται με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ουσιαστική ενημέρωση.
Ως εκ τούτου είναι επείγουσα η ανάγκη επικαιροποίησης ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τη Διατροφή και τις Διαταραχές Διατροφής που είχε καταρτισθεί από το Υπουργείο Υγείας για τη περίοδο 2008 – 2018 και ουδέποτε εφαρμόσθηκε.
Γ. Στα πλαίσια ενός τέτοιου Σχεδίου απαιτείται ενίσχυση της πρόληψης με ενημέρωση και εκπαίδευση της νεολαίας και των οικογενειών, καλά οργανωμένες Ενημερωτικές και Συμβουλευτικές Δράσεις των κοινωνικών υπηρεσιών Α! βάθμιων ΟΤΑ που θα πρέπει να στελεχωθούν από εξειδικευμένο προσωπικό.
Με επιστημονικά επεξεργασμένα προγράμματα που να βασίζονται και στην βιωματική εμπειρία αποθεραπευθέντων, με ενημερωτικά σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς και γονείς με εμπλοκή των αντίστοιχων ΑΕΙ, Φορέων Δημόσιας ψυχικής υγείας, των Συλλόγων των Εκπαιδευτικών και των Γονέων.
Ελπίζουμε αυτή η εκδήλωση να αποτελέσει την απαρχή μιας οργανωμένης και συγκροτημένης προσπάθειας, που θα εξαπλωθεί στην κοινωνία, με την παρέμβαση των τοπικών Κοινωνικών Υπηρεσιών και Δομών. Παράλληλα προσδοκούμε σε μια συμπόρευση όλων των παρευρισκόμενων για να διεκδικήσουμε από την πολιτεία όλες τις προϋποθέσεις που θα αποτρέψουν τη νέα γενιά από τις ΔΠΤ αλλά και όλες οι απαραίτητες δομές για τη θεραπεία σε Α! και Β! βάθμιο επίπεδο.
1 σκέψη για το “Ημερίδα: Μαθαίνουμε για την Ανορεξία, Βουλιμία – Ελπίδα και Θεραπεία”
Ευχαριστούμε πολύ για την τόσο ενδιαφέρουσα ημερίδα!